Met het VN-verdrag ‘Rechten voor mensen met een beperking’ als basis, ambities op het gebied van inclusieve openbare ruimte én de vergrijzing als katalysator komt toegankelijkheid geleidelijk hoger op de agenda van bestuurders, beleidsmakers en beheerders, kennisinstituten en andere betrokkenen.
Een deel daarvan verzamelde zich in het stadhuis van gastheer gemeente Nijmegen. Met vertegenwoordigers van onder meer gemeenten, provincies, studenten, bureaus en belangenverenigingen gaf de brede samenstelling van de groep hoop op dit thema waar juist samenwerking essentieel is om met succes visie en beleid te ontwikkelen én uit te voeren, zo benadrukte Frans Bekhuis van CROW. Hij gaf verder een update van het traject waarbij in 2007 270 miljoen euro beschikbaar gesteld is om een fors deel van de ca 37.000 bushaltes in Nederland toegankelijker te maken. Het project loopt op schema, maar we realiseren ons nog onvoldoende dat naast deze fysieke maatregelen ook op het gebied van het verzamelen, structureren en vertalen naar gebruikerstoepassingen van data snel stappen gezet moeten worden. De diversiteit van de deelnemers representeert, helaas, ook de keerzijde van de medaille. Versnippering van data, belangen(verenigingen), normen, richtlijnen, budgetten, mensen tot klachtenregistraties aan toe leidt op lokaal en landelijk niveau vaak tot een onoverzichtelijk speelveld. Zodat het lastig meters maken is bij opzetten en uitvoeren van toegankelijkheidsbeleid.
Jeroen van Dijk (Oogvereniging Gelderland én stedenbouwkundige) benadrukte nog maar eens een keer dat onze openbare ruimte over het algemeen ontworpen is voor valide mensen van 15 tot 50 jaar. Voor mensen met een beperking, jongeren en de snel groeiende groep ouderen moet echt snel meer aandacht komen. Voldoende bankjes om te rusten, tot in detail goed uitgevoerde looproutes voor mensen met een beperking, betere openbare verlichting waardoor ook ouderen in het donker voldoende zien. Het moet. Maar wie zal dat betalen? Rijk en gemeenten moeten voor een inclusieve samenleving hun verantwoordelijkheid nemen, vindt van Dijk. En in dat kader een toegankelijke openbare ruimte bevorderen, tot stand brengen ėn bekostigen.
Nijmegen is al enige tijd geleden gestart met een serieus en integraal toegankelijkheidsbeleid en de nauwgezette uitvoering daarvan. “Omdat het moet van overheidswege én om de openbare ruimte voor onszelf én toekomstige generaties op orde te houden”, aldus verantwoordelijk senior beleidsmedewerker openbare ruimte Vincent Meijers van de gemeente Nijmegen. Terugkijkend stipt hij een aantal succesfactoren aan die Nijmegen hebben gebracht tot waar ze nu staat. Allereerst zijn betrokkenheid, energie, draagvlak, denkkracht van wethouder tot stratenmaker vereist. Verder heeft Nijmegen nooit de ambitie gehad om de stad in korte tijd te transformeren. Stap voor stap worden aanpassingen doorgevoerd door ‘alles wat we doen, gewoon goed te doen’, aldus Meijers. Ook de bewuste keuze om over normen in plaats van richtlijnen voor toegankelijkheid te praten, blijkt zijn vruchten af te werpen. Het legt een stevig fundament onder de vele keuzes die in het proces van beleid, realisatie en beheer gemaakt moe(s)ten worden. Combineer deze factoren met slimme communicatie én een beetje lef, en het succes van Nijmegen is verklaard. En voor wie enthousiast aan de slag gaat nog een waarschuwing: zelfs dan zijn er voldoende uitdagingen. Ambities komen niet overeen met het vereiste gevoel voor urgentie, noodzaak wordt niet altijd ondersteund met voldoende geld, toegankelijk botst nogal eens met mooi, wat goed is voor de één is niet altijd goed voor de ander, en naast toegankelijkheid moet er nog zoveel meer in die ene openbare ruimte. Wilt u aan de slag? De Nijmeegse uitgangspunten staan helder geformuleerd in het ‘Handboek Toegankelijk Nijmegen’ waarbij dankbaar gebruik is gemaakt van de CROW-publicatie 337 ‘Richtlijn toegankelijkheid’ en het handboek zoals dat al werd gebruikt in Eindhoven. De publicatie is te verkrijgen op www.crow.nl/337.
Deelnemers konden vervolgens kiezen uit een sessie over Beeldmeetlatten voor toegankelijkheid, door Pascal van der Velden (Vitence, in opdracht van CROW), Ontwerpcafé toegankelijke openbare ruimte, door Annemieke Molster (Molster Stedenbouw, in opdracht van CROW) of een wandeling met virtual reality bril maken, onder begeleiding van MuZIEum.
Een beeldmeetlaat is een tool om inzicht te krijgen in de kwaliteit van je looproute. Een route bestaat in deze systematiek uit ‘links’ en oversteeksegmenten. Elke link komt uit op een oversteek. Door deze langs vooraf bepaalde kwaliteitsniveaus te leggen (definities, foto’s) ontstaat inzicht in hoe de route er bij ligt en waar je actie moet ondernemen. En als data gestructureerd verzameld en gedeeld wordt, ontstaat ook een uitstekende benchmarktool. Data over:
Vragen uit de zaal:
Jeroen van Dijk wijst er op dat periodieke kwaliteitsmeting van looproutes nodig is omdat de gebruiksfunctie van de openbare ruimte toeneemt, en er steeds minder ’openbare ruimte’ beschikbaar lijkt te zijn (terrassen, kort parkeren, etc.). Met beeldmeetlatten kun je zien wat er gebeurt op je route en beleid maken, bijvoorbeeld met gedragsbeïnvloeding (Bartimeus) en handhaving (Pascal).
Het ontwerpen en inrichten van de openbare ruimte met voldoende aandacht voor toegankelijkheid, zorgt voor minder of geen problemen voor mensen met een beperking om zich veilig en comfortabel te verplaatsen naar hun bestemming. Het delen van goede praktijkervaringen en goede kennis speelt daarbij een grote rol. Een van de discussiepunten is het gebruik van shared space voor mensen met een beperking.
Stel je voor: je bent slechtziend en je staat midden in de stad. Rechts raast een brommer voorbij, links lopen mensen langs je heen en je hoort iemand roepen in de verte. Hoe vind je nu de weg naar je favoriete winkel? Welke obstakels kom je tegen? En nog belangrijker: hoe ga je hiermee om? De deelnemers konden even ervaren hoe de buitenruimte voelt, met slecht zicht. Een enerverende en vaak vermoeiende sessie. Maar vooral heel leerzaam en meer begrip voor de mindervaliden.
Tijdens de bijeenkomst werd regelmatig de waardering uitgesproken van dit initiatief en dat men graag een vervolg ziet op deze bijeenkomst. Zo zijn er diverse onderwerpen genoemd waar men graag meer van wil weten zoals veilig oversteken en goede verlichting. De organisatie zal zich hierop bezinnen. Wat wel duidelijk is dat het thema toegankelijkheid leeft.