Terugblik themabijeenkomst Slimme stedelijke gebiedsontwikkeling en data

Marleen Hovens (CROW) start de bijeenkomst met een welkomstwoord en inleiding op deze bijeenkomst. Vervolgens zijn in het plenaire gedeelte drie inhoudelijke presentatie aan bod gekomen.
 

Data ontkoppelen helpt bij ontschotten

Gert Joost Peek is eigenaar van SPOTON consulting en tevens lector Gebiedsontwikkeling en transitiemanagement Hogeschool Rotterdam en als fellow Ruimtelijke procesorganisatie verbonden aan de Amsterdam School of Real Estate. Gert-Joost ging van Smart Cities, via Stedelijke ontwikkeling als collectief proces, en de constatering dat we aan het begin van een transitie zitten, naar het ontschotten als kern van de transitie en de rol die data en Smart Cities hierin kunnen spelen. 

ICT en data maken Smart Cities mogelijk, maar het besef is ontstaan dat de stedeling/de mens ook nadrukkelijk aanwezig moet zijn binnen de ontwikkeling van de Smart City. Ook gebiedsontwikkeling maakt een transitie door, waarin gezamenlijk met de mensen ingezet wordt op waarde/kwaliteit. Een collectief proces staat nu centraal in gebiedsontwikkeling. Daar waar voorheen een plan gerealiseerd moest worden, staat nu een visie en het realiseren van een stad met veerkracht centraal. Daaraan kan invulling gegeven worden met kleinere ontwikkelingen die snel gerealiseerd kunnen worden. 

We zitten in een transitie, door Gert-Joost geduid als een verandering van tijdperken: waarde creëren in plaats van geld verdienen, ketenintegratie ofwel ontschotten van werkprocessen, van productie naar community building. De aanwezigheid en mogelijkheden van data helpt bij het ontschotten, maar het gaat niet vanzelf. We moeten bereid zijn om te veranderen. En verder is een Chief resources Officer, die verantwoordelijk is voor data, een must. Voorbeelden hiervan zijn er in Amerikaanse steden als New York en Los Angeles. 

Bekijk de presentatie van Gert-Joost Peek.

Hoe geef je vorm aan informatiegestuurd werken?

Roland van der Heijden werkt bij de gemeente Rotterdam, stadsontwikkeling en is eigenaar van GeoInformatie Consultancy. Hij beschrijft twee praktijkvoorbeelden uit Rotterdam.

Roland schetst de situatie van de gemeente Rotterdam: traditionele sturingsmechanismen als financiën en grondpositie zijn er niet meer, maar hoe kun je als gemeente dan wel sturen? Hoe bereik je als stad de grote ambities die je hebt? Rotterdam gaat hiervoor zo vroeg mogelijk in gesprek met alle betrokken partijen. De rol van de gemeente is het proces te faciliteren én om waardevolle informatie te leveren. De vraag is dan: wat is relevante informatie? De gemeente heeft de stap gemaakt om informatiegestuurd te gaan werken: er komt een vraag, er wordt gekeken welke informatie nodig en beschikbaar is en wie betrokken is bij die vraag. Vervolgens worden kennistafel(s) georganiseerd en wordt gezamenlijk een antwoord geformuleerd. 

Roland licht deze werkwijze toe aan de hand van twee tools die de gemeente ontwikkeld heeft: de Smart City Planner en de Energie Atlas Rotterdam. Deze tools maken het mogelijk om kansen en opgaven met elkaar te signaleren. Het is wel belangrijk dat je het gezamenlijk doet: de context met wie je aan tafel zit bepaalt hetgeen je signaleert. Dergelijke tools maakt ontschotten mogelijk, maar je moet het wel organiseren. 

Interessant is de opmerking van Roland dat de gemeente Rotterdam de ontwikkelde tools en erachter liggende kennis beschikbaar stelt aan partijen, mits deze het niet gebruiken voor commerciële doeleinden.

Bekijk de presentatie van Roland van der Heijden.

Automobilisten bestaan niet in een slimme stad

Peter van Waart is Ontwerpdocent bij de opleiding Communication & Multimedia Design van het Instituut voor Communicatie, Media en Informatie Technology (CMI) en onderzoeker Smart & Inclusive Society van Kenniscentrum Creating 010. 

Peter gaat in zijn presentatie in op de mens. Een Smart City is niet voldoende: we moeten werken aan een Smart Social City. 
•    Smart: combineert data op een dusdanige manier dat het waarde heeft voor de persoon. 
•    Social: mensen ervaren dat technologie in de stad voor hun van betekenis is. 
•    City: er wordt waarde gecreëerd dóór mensen in de stad, vóór mensen in de stad. 

Ook Peter schetst een lagenbenadering: de mens heeft in zijn bestaan als stedeling te maken met heel veel lagen en data: riolering, wegen, wonen, groen, energie, etc. Over deze lagen wordt veel informatie verzameld, maar de mens is geïnteresseerd in een klein aspect van al deze lagen, Daar is hij ook expert in. Het is belangrijk dat een ontwerper zich dat realiseert. Met alle data die beschikbaar is, moet je als ontwerper de vraag stellen hoe je vanuit het leven van de eindgebruiker data beschikbaar stelt die voor die persoon belangrijk is. Peter geeft diverse voorbeelden van applicaties die gebruik maken van bestaande data en systemen en die ontwikkeld zijn voor de gebruiker. Ook geeft hij voorbeelden van menging van het fysieke (de fysieke omgeving) met het virtuele: een ontwikkeling die reeds gaande is en die steeds meer zal gaan optreden. Het centrale aspect in zijn betoog is om bij al deze ontwikkelingen de mens niet te vergeten: ontwerp mensgericht. 

Bekijk de presentatie van Peter van Waart.

Workshops

Na de plenaire bijeenkomst konden de deelnemers kiezen uit twee workshops:
 
Workshop 1: verdieping in de Smart City Planner
Roland van der Heijden ging tijdens deze workshop dieper in op de mogelijkheden, werkwijze en belangrijke aspecten aangaande de Smart City Planner. Hij toonde diverse voorbeelden/toepassingen zoals de combinatie waterhuishouding + groenvoorzieningen + parkeren op stads- of wijkniveau, de energiepotentie van de stad en een overzicht van de energiearmoede op wijkniveau.“Met data alleen ben je er zeker nog niet” vertelde Roland. “Expertise ingebracht door bijvoorbeeld wijkambtenaren die exact weten wat er lokaal speelt en dan de juiste conclusies trekken is van groot belang”.
 
Er wordt voor de Smart City Planner gewerkt met eigen statistische databronnen. Door de juiste lagen over elkaar te leggen wordt een beeld verkregen van de actuele situatie. Het is dan ook een groot voordeel dat de Smart City Planner geodata ondersteunt en resultaten op kaart aan te tonen zijn. Het is met nadruk een planningstool, monitoring is niet mogelijk en dient ter ondersteuning van het beleid. De gemeente Rotterdam heeft als uiteindelijk doel samenhang te verkrijgen tussen de diverse tools (en databases) die er zijn op dit gebied, zodat evalueren, prognosticeren en benchmarking op elkaar zijn afgestemd.
 
Workshop 2. Mensgericht ontwerpen in mobiliteitsvraagstukken
Onder leiding van Peter van Waart en Suzanne van Rossen (studente Hogeschool Rotterdam) werden de deelnemers aan het werk gezet om een Customer Journey and experience op papier te zetten. Ofwel: een dag uit het leven van een burger die vanaf het moment dat zijn wekker gaat in aanraking komt met systemen die data leveren of gevoed worden door data. Ook genereert deze persoon data. Met welk soort data komt hij in aanraking en wat zou je met die data kunnen doen om het leven van deze persoon aangenamer te maken. Een interessante exercitie die mooie plaatjes opleverde:


Het resultaat van een half uur werken aan de opgave: maak een Customer Journey and experience.

Maar ook de volgende conclusies/constateringen:

• Alles wat je aanraakt als burger levert data op, of er zit data aan/achter.
• Al die data ligt bij heel veel partijen (gelukkig maar?), zou je dat allemaal bij elkaar willen brengen (big brother)? En zou je als burger/mens niet eigenaar willen zijn van al deze data die over jou gaat?
• Ondanks alle data die over jou als persoon wordt verzameld, zou de situatie van jou wel kunnen verbeteren. Als voorbeeld werd genoemd de situatie dat je geld kunt terugvragen bij NS in geval van vertraging. De NS weet dat de trein vertraagd is en dat jij in die trein zit, toch moet jij als gebruiker actie ondernemen, de NS zou die teruggave ook zelf kunnen doen.
• Nu heb je een dataleverancier (jouw smartphone), in de toekomst heb je die waarschijnlijk niet eens meer nodig om dataleverancier te zijn. Kortom: je gaat als mens straks deel uitmaken van het datasysteem. De rol van de burger zou veel groter moeten zijn in deze processen.
• Smart City: wat krijg je er als burger voor terug en wat lever je in?
• Veel data die jij als burger (met je smartphone) levert glijdt langs je af. Totdat je ermee geconfronteerd wordt, dan kom je in actie.

 

Overige themabijeenkomsten en terugblikken

Deze bijeenkomst was de derde bijeenkomst uit de themareeks ‘De Slimme Stad’. 

• 25 februari 2016: Slimme beleidsontwikkeling en data – terugblik
• 20 april 2016: De slimme stad faciliteert ketenmobiliteit, de rol van data – terugblik
• 22 september 2016: Slimme bereikbaarheid van de stad en data – terugblik
• 20 oktober 2016: Verkeersveiligheid en data – terugblik
• 1 december 2016: Parkeren en data  – terugblik